Przywództwo w czasach AI, czyli jak zarządzać kryzysem w 2024 roku

“Przywództwo w czasach AI. Minipodręcznik dla liderów o zarządzaniu kryzysem w epoce maszyn generatywnych” to moja nowa publikacja, zawierająca bogate źródło wiedzy na temat nowoczesnego przywództwa, sztucznej inteligencji, analizy dużych zbiorów danych oraz strategii radzenia sobie w czasach kryzysu.

Zgodnie z moją filozofią, książka dostępna za darmo z opcjonalnym wsparciem na cele charytatywne. Poniżej zamieszczam pierwszy rozdział. Całość zaś do pobrania tutaj.

Przywództwo w czasach AI

W obliczu niepewnej przyszłości we współczesnym świecie organizacje stają przed wyzwaniami, które wymagają od nich nie tylko elastyczności, ale i przemyślanej i ciągle udoskonalanej strategii rozwoju. W mojej wcześniejszej publikacji pt. „Jak nowoczesne technologie mogą pomóc przetrwać ewentualną recesję” podkreślałem znaczenie technologii w czasach spowolnienia gospodarczego, zwracając uwagę na to, jak cyfryzacja może pomóc firmom przetrwać i rozwijać się nawet w trudnych warunkach.

Książka ta jest skierowana do liderów biznesu, profesjonalistów z branży technologicznej, przedsiębiorców, specjalistów oraz entuzjastów technologii, którzy pragną pozostać na czele w swoich dziedzinach, traktując innowacje i odporność organizacji w kontekście cyberbezpieczeństwa jako elementy niezbędne do jej rozwoju.

W tym poradniku znajduje się wiele cennych informacji, które mogą pomóc każdemu nowoczesnemu liderowi radzić sobie z kryzysem. Zawarłem w nim także uniwersalne porady opracowane na podstawie wyników badań dotyczących konfliktów toczonych przez ludzkość od czasów starożytnych do teraźniejszości. Pomogą one zarządzać zespołami, firmą i jej bezpieczeństwem, a także technologią czy procesami. Na łamach tej publikacji pokażę nie tylko, jak można próbować przeciwdziałać kryzysom czy minimalizować poniesione przez nie straty, ale także skoncentruję się na roli przywódców w organizacji, gdyż to oni są filarem zmian i odporności firm.

Według danych podchodzących z raportu PWC, 93% organizacji spodziewa się kryzysu w najbliższej przyszłości, a 69% liderów biznesowych zmagało się z jakąś sytuacją kryzysową w ciągu ostatnich pięciu lat. Nie napawa optymizmem także fakt, że tylko 23% organizacji uważa, że ich plany związane z zarządzaniem kryzysem są w pełni zintegrowane z firmą. Co więcej, aż 95% liderów biznesowych przyznaje, że czuje potrzebę poprawy swoich zdolności zarządzania na wypadek wystąpienia trudności.

Jako liderzy musimy zdać sobie sprawę i zrozumieć, że kryzys jest niestety nieuniknionym elementem biznesu. Jednak wyposażenie się w odpowiednie narzędzia, strategie i nastawienie, umożliwia organizacji nie tylko przetrwanie w trudnych czasach, ale również dalszy rozwój.

Co znajdziesz w książce

W tej książce łączę techniczne aspekty zarządzania kryzysem z pięcioma uniwersalnymi czynnikami, które redukują skutki kryzysu bez względu na jego charakter. Pokazuję, że zaawansowane technologie, takie jak sztuczna inteligencja (AI) czy analiza dużych zbiorów danych (big data), otwierają nowe możliwości w zakresie monitorowania i przewidywania zagrożeń. Dodatkowo AI zintegrowana z dużymi zbiorami danych pozwala na bardzo wczesne wykrywanie wzorców i anomalii sygnalizujących nadchodzące kryzysy.

Zanim przejdziemy do konkretów, pragnę podkreślić, że przy wszystkich niewątpliwych korzyściach, jakie przynosi technologia, każdy jej użytkownik jest zobowiązany do odpowiedzialnego jej wykorzystania. Zapewnienie prywatności pracownikom, partnerom i klientom, bezpieczeństwa ich danych, podnoszenie odporności firmy na cyberzagrożenia, a także kierowanie się etyką w zarządzaniu, są integralną częścią rozwoju naszych organizacji.

W książce znajdują się również szczegółowe dane, raporty i analizy, które rzucają światło na nowoczesne przywództwo, rozwój przedsiębiorstw, radzenie sobie z kryzysem oraz budowanie odporności organizacji.

Pamiętajmy, że nie wystarczy jedynie reagować na kryzysy. Trzeba być gotowym do ich przewidywania, a także adaptacji firmy do nowych warunków. Mam nadzieję, że ta publikacja się do tego przyczyni.

Jeżeli którykolwiek z terminów zamieszczonych w tej książce będzie dla Ciebie obcy, na końcu znajdziesz słowniczek.

Czy jesteś gotowy stać się liderem, który nie tylko przetrwa w epoce AI, ale który rozwinie swoje kompetencje i organizację? Jeśli tak, pomogę Ci w tym.

Definicja kryzysu

Kryzys to często efekt nieodpowiedniej reakcji na problem, sytuację awaryjną lub wypadek, które zazwyczaj wymagają szybkiego działania i bardzo sprawnej komunikacji. W kontekście biznesowym można go zdefiniować jako znaczące zagrożenie dla działalności operacyjnej firmy, które może mieć negatywne konsekwencje, jeśli w celu wyeliminowania go jej kierownictwo podejmie nieodpowiednie decyzje. Kryzysy mogą stwarzać bezpośrednio powiązane ze sobą zagrożenia. Kluczowe staje się to, by zrozumieć, że często są one wynikiem nie tylko zewnętrznych sił, ale także wewnętrznych słabości przedsiębiorstwa i mogą prowadzić do znaczących strat w różnych obszarach jego działalności.

Kryzysy powodują następujące skutki:

• Spadek bezpieczeństwa operacyjnego – mogą nim być problemy związane z zakłóceniami w łańcuchu dostaw, awarie technologiczne, błędy w produkcji. Przykładem kryzysu, który wywołał ten skutek, jest trzęsienie ziemi w Japonii z 2011 roku. Spowodowało ono poważne zakłócenia w łańcuchach dostaw wielu globalnych firm. Organizacje, które zastosowały zdywersyfikowane strategie łańcucha dostaw i miały przygotowane plany awaryjne, były w stanie szybciej się zregenerować i minimalizować zakłócenia związane z tym czynnikiem zewnętrznym.
• Straty finansowe – zalicza się do nich utrata płynności, dochodów, znaczne obciążenie długami. Przykładem jest kryzys finansowy z 2008 roku, który uderzył w wiele organizacji. Te zaś, które miały solidne fundamenty finansowe, dobrze zdywersyfikowane inwestycje oraz przejrzyste strategie zarządzania ryzykiem, były w stanie lepiej przetrwać ówczesne turbulencje.
• Poważne problemy prawne i formalne – należą do nich wszelkie spory sądowe czy przypadki naruszenia przepisów. Kiedy firma Toyota w 2009 i 2010 roku musiała przeprowadzić masowe wycofanie samochodów z powodu wadliwych pedałów gazu, stanęła w obliczu nie tylko potencjalnych strat finansowych, ale także ryzyka utraty reputacji i zaufania klientów. Toyota zareagowała, inicjując jedno z największych wycofań pojazdów w historii motoryzacji i współpracując ściśle z regulatorami, aby zapewnić partnerów biznesowych i użytkowników swojej floty, że wszystkie problemy zostały odpowiednio rozwiązane.
• Zmiany w warunkach rynkowych – dynamika w niektórych branżach przynosi skutki takie jak nowa konkurencja, nieoczekiwany wzrost aktualnej lub zmiany w preferencjach konsumentów. Upadek firmy Blockbuster jest częściowo przypisany jej niezdolności do dostosowania się do zmieniających się warunków rynkowych i wzrostu konkurencji ze strony usług streamingowych i VOD (wideo na żądanie).
• Utrata reputacji – skutkiem kryzysu może być utrata zaufania klientów, partnerów biznesowych lub inwestorów. W 2015 roku firma Volkswagen znalazła się w centrum skandalu Dieselgate, jednak zamiast skupiać się na negatywnych aspektach, firma natychmiast podjęła działania naprawcze. Zainwestowała w rozwój technologii elektrycznych i skupiła się na pracy nad odbudową zaufania.

Kryzys na tle historycznym

Analizując kryzysy przez pryzmat historii, odkrywamy, że wydarzenia, mimo pozornej różnorodności, mają wspólne cechy i można z nich wyciągnąć podobne wnioski. Aby lepiej poznać specyfikę występowania problemów, podczas pracy nad tą książką odniosłem się nie tylko do swojego doświadczenia, raportów, prognoz, artykułów czy głosu ekspertów, ale także do akademickich analiz i publikacji dotyczących dawnych dziejów. Okazuje się, że niezależnie od epoki czy kultury, istnieje pięć fundamentalnych czynników, które zawsze pomagały organizacjom przygotować się na różne scenariusze kryzysowe.

Historia uczy nas, że kryzysy nie są zjawiskiem przypisanym jedynie do konkretnej epoki czy cywilizacji. Również dzisiejsze wyzwania, szczególnie te o wymiarze geopolitycznym, mają korzenie sięgające daleko w przeszłość. Dlatego skuteczne zarządzanie kryzysem powinno być wielowymiarowe i łączyć ze sobą różne perspektywy. Równie ważne jak szybkie rozpoznanie sygnałów ostrzegawczych jest opracowanie planów awaryjnych, efektywna komunikacja oraz podejmowanie decyzji mających na celu minimalizację skutków kryzysu, a także jak najszybsze przywracanie normalnego funkcjonowania organizacji. To wszystko jest niemożliwe bez skutecznego przywództwa.

Sposoby na zarządzanie kryzysem, chociaż ewoluowały na przestrzeni wieków, mają swoje korzenie w starożytności i średniowieczu. Wtedy kryzysy zazwyczaj wywoływane były katastrofami naturalnymi, działaniami wojskowymi lub wojnami, dlatego zarządzanie nimi koncentrowało się głównie na obronie przed zagrożeniami zewnętrznymi. W przypadku innych wyzwań, takich jak pożary, powodzie czy epidemie, odpowiedź była często spontaniczna i zależna od reakcji lokalnej społeczności.

Jednak, wraz z nadejściem nowożytności, zwłaszcza w okresie rewolucji przemysłowej, którą cechował wzrost złożoności społeczno-ekonomicznej i postęp globalizacji, zarządzanie kryzysem zaczęło przybierać bardziej zintegrowane i scentralizowane formy.

Współczesne zarządzanie kryzysem jest niczym dyrygowanie orkiestrą w czasie burzy – wymaga precyzji, adaptacji i niewzruszonej koncentracji. Obejmuje też szeroki zakres zagadnień – od naturalnych katastrof po cyberataki i pandemie.

Wpływ zmieniającego się świata na kształtowanie się kryzysów

Współcześnie przejście od lokalnych kryzysów do złożonych wyzwań o globalnym zasięgu stawia przed liderami i organizacjami nowe wyzwania. Rozwój społeczności i społeczeństw, postęp technologiczny i globalizacja tworzą nowe środowiska dla kryzysów.

Czy zastanawiasz się czasem nad tym, jak technologia będąca naszym sprzymierzeńcem może nagle zamienić się w źródło nieprzewidzianych zagrożeń? Cyberataki, które kiedyś wydawały się czymś niemożliwym, teraz stanowią realny problem dla firm i instytucji, bez względu na ich wielkość czy branżę, w której działają. Brak odporności na taki rodzaj ataków może prowadzić do olbrzymich zakłóceń w działaniu firm i obniżyć bezpieczeństwo jej klientów.

Z kolei globalizacja niesie ze sobą zwiększoną wzajemną zależność rynków. Problem, który powstaje w jednej części świata, może mieć nieoczekiwane i szeroko zakrojone konsekwencje na drugim jego końcu. Pandemia pokazała, jak szybko kryzys zdrowotny pojawiający się w jednym kraju, może przerodzić się w kryzys globalny, który ostatecznie wpływa na każdy aspekt życia, zarówno prywatnego, jak i biznesowego.

W tym złożonym i dynamicznym środowisku kryzysu kluczowe staje się przywództwo zdolne do przewidywania potencjalnych niebezpieczeństw i problemów oraz adaptacji do szybko zmieniających się okoliczności. Liderzy powinni zarządzać zarówno bezpośrednimi zagrożeniami, jak i kształtować odporne i zwinne organizacje. Powinni także przygotować je zarówno na znane, jak i nieprzewidywalne sytuacje. W całym tym procesie nowoczesne technologie, takie jak sztuczna inteligencja i analiza big data, odgrywają obecnie fundamentalną rolę. Pozwalają one przewidywać, symulować i minimalizować skutki kryzysów, zmieniając sposób, w jaki nimi zarządzamy.

Pięć czynników, które redukują skutki kryzysu lub mu przeciwdziałają bez względu na czas i okoliczności

Analizując kryzysy zaistniałe na przestrzeni wieków, można zauważyć, że istnieje kilka kluczowych czynników, które zawsze pomagały je minimalizować lub im przeciwdziałać. Te uniwersalne czynniki dotyczą zarówno kryzysów biznesowych, jak i szerzej pojętych kryzysów społecznych czy politycznych.

Zaangażowani i skuteczni liderzy

Zaangażowani i skuteczni liderzy są kluczowym elementem w zarządzaniu kryzysowym. Ich zdolności do dowodzenia ludźmi i zespołami, zachowania jasnej wizji, podejmowania decyzji na podstawie ograniczonych informacji oraz zwinność w dostosowywaniu się do zmieniających się okoliczności i determinacja w dążeniu do celu pozwalają prowadzić organizacje przez burzliwe czasy.

Skuteczna, jasna, przejrzysta i terminowa komunikacja

Komunikacja jest filarem zarządzania kryzysem. Musi być skuteczna, jasna, rzeczowa i terminowa zarówno wewnątrz firmy, jak i na zewnątrz – w stosunku do klientów, dostawców, partnerów, inwestorów oraz opinii publicznej. Dzielenie się informacjami o podejmowanych krokach pomaga budować lub utrzymać zaufanie, zapobiega rozprzestrzenianiu się dezinformacji i wspiera zespoły w podejmowaniu działań w reakcji na kryzys

Dokładne zrozumienie i diagnoza problemu

Rozumienie zagrożeń i ciągła ocena ryzyka są kluczowe do minimalizowania wpływu kryzysu na organizację lub próby zapobiegania mu. Dokładna diagnoza problemu to pierwszy krok do opracowania skutecznej strategii reagowania.

Partnerstwa i sojusze

Współpraca z sojusznikami – innymi przedsiębiorcami, agencjami, rządami, partnerami biznesowymi czy organizacjami pozarządowymi – może być kluczowa w zarządzaniu kryzysem. Wymiana wiedzy, doświadczeń oraz zasobów pozwala na szybsze reagowanie na zagrożenia, a także na opracowywanie bardziej innowacyjnych i efektywnych rozwiązań. W globalizującym się świecie, gdzie wyzwania często przenikają różne obszary, granice czy ramy, zdolność do budowania i utrzymywania silnych sojuszów może zdecydować o sukcesie lub porażce w walce z kryzysem.

Ciągłe budowanie odporności

Odporność kształtuje się poprzez proces ciągłego uczenia się, analizowania i wyciągania wniosków z własnych doświadczeń oraz doświadczeń innych. Zrozumienie zaistniałej, nowej rzeczywistości jest istotne dla rozwoju i adaptacji organizacji do nowych warunków. W czasach kryzysu, gdy otoczenie zmienia się w zaskakująco szybkim tempie, przedsiębiorstwa powinny być przygotowane nie tylko na obecne wyzwania, ale także na te, które mogą pojawić się w przyszłości (np. jako konsekwencja podjętych wcześniej działań). Stale rozwijając strategie, wdrażając nowe technologie oraz rozwijając i kształcąc zespoły, firmy mogą nie tylko przetrwać kryzys, ale także wyjść z niego silniejsze oraz bogatsze w wiedzę.

Rola technologii w zarządzaniu kryzysowym

To, co różni nasze społeczności od tych, które istniały w zamierzchłych czasach, to wygodny i niemal nieograniczony dostęp do technologii. Obecnie wpływa ona praktycznie na każdy aspekt naszego życia, a w przypadku rozwoju i przetrwania organizacji w trudnym czasie jest dla niej kluczowa. Transformacje cyfrowe i rozwój technologiczny oferują nowe narzędzia i metody, które znacząco przyczyniają się do lepszego rozpoznawania zagrożeń, efektywniejszego reagowania na problemy i szybszego powrotu do normalności.

Moje badania wśród liderów

Na początku 2024 roku przeprowadziłem poprzez platformę Gartner Peer Community, badanie wśród 169 dyrektorów wykonawczych oraz menadżerów średniego i wysokiego szczebla z całego świata. Wszystkim zadałem pytanie: „Jakie technologie, Twoim zdaniem, będą miały największy wpływ na zarządzanie kryzysowe w 2024 roku?”.

Wyniki były dla mnie dużym zaskoczeniem. Ogromna część respondentów, bo aż 27%, jako główną technologię wskazała blockchain. Na drugim miejscu znalazła się sztuczna inteligencja z wynikiem 22% i kolejno internet rzeczy (17%), big data (15%), rozwiązania chmurowe (7%), cyberbezpieczeństwo (7%) i automatyzacja (4%). 1% stanowiły inne odpowiedzi.

Głębsza analiza wyników pokazuje, że:

• blockchain – znajduje uznanie głównie wśród dyrektorów w mniejszych organizacjach, którzy są mocno zakorzenieni w tej technologii;
• AI – preferowana jest przez działy IT, inżynierii, rozwoju oraz menadżerów odpowiedzialnych za dane;
• internet rzeczy – jest kluczowy dla działów operacyjnych;
• rozwiązania chmurowe i cyberodporność – są znaczące dla osób odpowiedzialnych za łańcuch dostaw;
• cyberbezpieczeństwo – to priorytet dla CxO, HR i menadżerów działów informacji.

Zaangażowani i skuteczni liderzy (otoczeni sztuczną inteligencją)

Skuteczność liderów organizacji ma bezpośredni wpływ na stabilność zespołów w sytuacji kryzysowej. Jeżeli przywódcy nie zareagują odpowiednio do wyzwań oraz nie podejmą właściwych kroków przeciwdziałających zagrożeniu, firmy mogą stracić do 25% swoich pracowników. Należy również podkreślić, że znacząca większość tych osób może odejść ze względu na brak zaufania do kadry menadżerskiej oraz jej zdolności do radzenia sobie z trudną sytuacją.

American Institute of Stress podkreśla, że liderzy, aby utrzymać zaangażowanie swoich zespołów, muszą dbać o dobre samopoczucie i zdrowie psychiczne pracowników, i to nie tylko w czasie kryzysu.

Zmiany geopolityczne, inflacja i zagrożenia zwolnieniami wpływają na morale zespołów. Dlatego właśnie teraz, bardziej niż kiedykolwiek wcześniej, liderzy powinni wykazać się głębokim zrozumieniem wobec drugiego człowieka oraz jego obaw i potrzeb…

Ciąg dalszy znajduje się w książce “Przywództwo w czasach AI. Minipodręcznik dla liderów o zarządzaniu kryzysem w epoce maszyn generatywnych” do pobrania zupełnie za darmo.